اصطلاح ناتواني يادگيري اولين بار توسط ساموئل كرك در ١٩٦٢مطرح شد. روشن ترين معيار تشخيص ناتواني خاص يادگيري ويژگي خاص و اختصاصي اين اختلال است.
تعريف اختلالات يادگيري
اصطلاح ناتواني يادگيري به يك نوع نارسايي شناختي در يك يا چند فرآيند ذهني در حوزه درك صحيح زبان گفتاري، نوشتاري شنيداري، فكر كردن، خواندن و نوشتن، هجي كردن و محاسبات رياضي مربوط مي شود.يعني كودكان و نوجواناني كه به رغم انكه از نظر هوشي و قدرت بينايي و شنوايي مشكلي ندارند اما در يادگيري برخي از مواد درسي يا درك برخي مفاهيم با مشكل مواجه هستند.
ضرورت مطالعه اختلالات ياد گيري
اين كودكان از نظر مدرسه به عنوان شاگرد عقب مانده ذهني تلقي شده و به مدارس استثنايي معرفي مي شوند در واقع اين كودكان در جامعه مظلوم واقع شده اند.
ويژگي كودكان ( LDاختلالات يادگيري) چیست؟
1.كم توجهي و فزون كنشي( بيش فعالي خفيف)
2.كمبود اعتماد به نفس و كمبود عزت نفس
3.بي قراري در برابر نا كاميها
اعمال هر گونه تهديد و تنبيه و تكذيب و تحقير و انتقاد و سرزنش نسبت به اين كودكان خود ارزشمندي انها را تضعيف كرده و اصلاح پذيري انان را به تعويق مي اندازد.
4. نا تواني هاي شناختي
اختلال در زمينه شناختي ، پردازش اطلاعات و فكر كردن از ويژگي كودكان نا توان در يادگيري است. اين نا توانايي هاي شناختي شامل: اختلال در حافظه و تفكر راهبردي مي باشد. بنابراین این کودکان:
الف) در به خاطر سپردن اطلاعات شنيداري و ديداري با مشكل جدي مواجهند.
ب) مشكلات مربوط به حفظ كردن مطالب بيشتر به ضعف انان در بازخواني، تكرار موضوعاتي كه بايد به خاطر سپرده شوند،طبقه بندي نمودن و سازمان دادن به اطلاعات و به خاطر سپردن انان با يك روال منطقي است.
ج) وقتي به دانش اموزان نا توان در يادگيري ياد داده مي شود كه چگونه مطالب و موضوعات مختلف را مرور نموده و با نظم و سازمان دهي منظمي به خاطر بسپارند عملكرد انان مشابه ساير همسالانش مي شود. اين افراد در زمينه توانايي هاي فراشناختي و سازمان دهي ذهني مشكل دارند.
5. مشكلات ادراكي،حركتي
6. نا تواني ها و نا كامي هاي تحصيلی
بارزترين شاخص ارزيابي ويژگي هاي اين كودكان در مدارس نيز همين ضعف قابل ملاحظه در يك يا چند موضوع درسي است اما نه در همه دروس.
الف)ناتواني در زبان نوشتاري
اين نوع مشكل در مشق نوشتن ، انشا نويسي، و يا ديكته نوشتن كودكان قابل مشاهده است.اين كودكان علاوه براينكه در نوشتن بسيار كند هستند دست خط ضعيف ايشان، غلط انشايي انها را مضاعف جلوه مي نمايد.به فاصله حروف و كلمات مختلف از همديگر و نقطه گذاري ها توجه نكرده و بعضا بخشي از كلمه را جا مي اندازند.
ب)ناتواني هاي خاص در رياضيات
اين كودكان در اكتساب مهارتهاي رياضي پايه كه پيش نياز يادگيري رياضيات در سطوح بالاتر است با مشكل مواجه اند( ٤عمل اصلي)
دانش اموزان ناتوان در يادگيري رياضي قادر نيستند مفهوم نگهداري ذهني(پياژه) را در خود توسعه دهند. و همچنين در مفهوم كل و جزء مشكل دارند.
مربوط مي شود به ناتواني دانش آموز در محاسبات عددي، درك مفاهيم رياضي، مثل جمع و تفريق و ضرب و تقسيم و يا اختلال در درك مفاهيم رياضي مثل روابط فضايي، اشكال، اندازه ها، جهت شناسي، راست و چپ و غيره.به طور كلي مربوط به مشكلات محاسبه اي و مفهومي است.
ج) ناتواني در خواندن يا نارسا خواني
در واقع خواندن از سالهاي ابتدايي شروع مدرسه مهم ترين عامل در پيشرفت تحصيلي كودكان است.به همين دليل محققان مختلف به خواندن بيش از موارد ديگر توجه مي كنند.
خواندن براي كودكان يك كنش نسبتا پيچيده جريان ذهني بوده و مستلزم فعاليت هماهنگ و همزمان حواس مختلف است. پيشرفت تحصيلي دانش اموزان در گرو توانمندي ايشان در امر خواندن است.
نکته: مربي يا معلم در آموزش خواندن بايد به این نكات توجه كند:
- آموزش جهت ها: دانش اموز بايد برداشت صحيحي از جهت هاي مختلف بالا، پايين،راست، چپ، عمودي، افقي، از راست به چپ، از چپ به راست و اول واخر داشته باشد.
- ترتيب قرار گرفتن حروف و كلمات.
- نوشتن داستان هاي كوتاه.
- خواندن كتاب هاي كودكان.
مراحل فرآيند يادگيري بر مبناي نظام پردازشگري اطلاعات چیست؟ و اختلال یادگیری برمبنای نظام پردازشگر اطلاعات چگونه است؟
مراحل فرآيند يادگيري بر مبناي نظام پردازشگري اطلاعات
- درون داد: در اين مرحله اطلاعات حسي پردازش و تفسير مي شوند.
- حافظه: در اين مرحله اطلاعات مورد استفاده قرار مي گيرند يا براي بازيابي بعدي ذخيره مي شوند.
- يكپارچه سازي: ارتباط اطلاعات جديد بادانش قبلي و سازمان يافتگي آن .
- برون داد: اطلاعات از طريق زبان يا فعاليت هاي حركتي ارسال مي شود.
اختلال یادگیری برمبنای نظام پردازشگر اطلاعات
- نا تواني در مرحله درون داد: ناشي از اين است كه اطلاعات از محيط بد ادراك مي شوند. فرد نمي تواند به ادراك خويش اعتماد و اطمينان كند. فردي كه ادراكات او غير دقيق و ناپايداراست، بد ياد مي گيرد و در يك دنياي بي ثبات و غير قابل پيش بيني زندگي مي كند.
الف) ناتواني هاي ادراكي – ديداري: شامل معكوس كردن حروف و كلمات( بابا و…) ، مشكلات در شكل زمينه(گل و پرچم) مشكلات در توالي(61-16)جا انداختن كلمات، تكرار كلمات است.
ب) نا تواني هاي ادراكي شنيداري: شامل تشخيص در صداها (مسواك، مسباك) عدم تشخيص صداي كلمات همسان(زنبور- زمبور)شكل و زمينه ، ناتواني در پردازش صداهاي دريافت شده و كندي در پردازش اطلاعات (اغولوي ثابت ائله- اورلوغوي ثابت ائله)= (پسري خود را ثابت كن- دزدي خود را ثابت كن)
ج) نا تواني هاي حسي يكپارچه: شامل داشتن حساسيت لامسه اي(پاك كردن جاي بوسه) مقاومت در بغل گرفتن، شكايت از برچسب و نوار و منگوله، و كمربند، حفظ تعادل ، پريدن، دويدن ، بالا رفتن ، بستن گره و بند كفش ، آزار همكلاسيها و معلم.
د) ناتواني هاي ادراكي اجتماعي: شامل ادراك نادرست علائم اجتماعي( خنده در مجلس ترحيم – گريه درعروسي) سوء تفسير حركات و بيان چهره و تن صدا( امام دست تكان مي داد و مي گفتند…)
- ناتواني در مرحله حافظه: افراد مبتلا معمولا حافظه بلند مدت مناسبي دارند. زماني كه انها چيزي را ياد مي گيرند قادر به حفظ آن مي باشند. به ويژه اگر مورد علاقه انها و معنا دار باشد. اين افراد در حافظه كوتاه مدت مشكل دارند. مثلا براي حفظ مطلبي كه فرد عادي به طور متوسط ٣الي ٥بار صرف مي كند اين فرد ١٠الي ١٥ بار تكرار مي كند تا ياد بگيرد.
- ناتواني در مرحله يكپارچه سازي: افراد مبتلا به اختلالات يادگيري داراي ناتواني توالي، ناتواني انتزاعي و ناتواني در سازمان دهي اطلاعات مي باشند.
الف) ناتواني در توالي: ممكن است ناتواني در توالي ديداري يا شنيداري باشد.ديداري(؟=3-٦١را بصورت ؟= ٣-١٦مي نويسد( شنيداري) داستان را از آخر به اول يا از وسط تعريف مي كند و نمي تواند به ترتيب تعريف كند)
ب)ناتواني در مفاهيم انتزاعي: اين افراد داراي مشكلات در درك مفاهيم انتزاعي، درك جوك يا شوخي و مزاح مي باشند. مشكلات تعميم پذيري دارند.
ج) ناتواني در سازمان دهي: مشكلات در به هم پيوستن بخش هاي چند گانه اطلاعات به صورت يك مفهوم كلي يا گشتالت دارند. در سازمان دهي مشكل دارند معمولا ميز ها و لحاف ها و اتاق خواب و غيره دائما نامرتب مي باشند. مديريت زمان يكي از مشكلات عمده انان مي باشد.
٤. ناتواني در مرحله برون داد: اين افراد داراي نا توانايهاي زبان و ناتوانايهاي حركتي مي باشند. ناتوانايي هاي زبان فرد را در معرض شكست در موقعيت هاي مدرسه، كار و اجتماع قرار مي دهد. زير لب سخن مي گويد يا اصلا جواب نمي دهد يا دوباره سوال را مي پرسند يا مغشوش و مبهم جواب مي دهند كه شما قادر به فهميدن ان نمي باشيد.
در مرحله برون داد نا تواني هاي حركتي بر چند نوع است:
- مشكلات حركتي درشت: اين افراد در حركت گروه بزرگي از ماهيچه ها مانند بازو ها، تنه و پاها مشكل دارند. در اين صورت ممكن است دست و پا چلفتي به نظر برسند. از دويدن، پريدن، بالا رفتن يا دوچرخه سواري رنج مي برند.
2. مشكلات حركتي ضعيف: اين افراد مشكلاتي در بكار بردن دست غالب دارند غلبه مختلط يك رخداد شايع در كودكان LDمي باشد. نوشتن آنها كند است دست نوشته هايشان آشفته است. مشكلاتي در هجي كردن گرامر و اشتباهات در تلفظ حذف كلمات كليدي دارند.
3. مشكلات ديداري– حركتي: در كپي از تابلو مشكل دارند. فرد نخست نگاه مي كند (ادراك ديداري) سپس ان را در حافظه ديداري حفظ مي كند. سرانجام ان را روي كاغذ مي نويسد( فعاليت حركتي ضعيف). شك به خود و نااميدي.
مشكلات يادگيري كودكان در چند محور و زمينه اساسي مورد بررسي است؟
الف) عوامل درون فردي
1.بي نظمي هاي بيوشيميايي مثل كم كاري تيروئيد
2.ضايعات جزئي مغزي در زمان تولد مثل نرسيدن اكسيژن به مغز
3.مسموميت و سوخت و ساز
4. بيماري ها در دوران اوليه رشد
5.تاخير يا اختلال در فرايند رشد
6.نارسايي هاي مادرزادي
7.ميزان جذب قند درمغز
ب) عوامل شخصي و شخصيتي
- نگرش منفي نسبت به پديده هاي مختلف، (كلاس و مدرسه)
- عدم برخورداري از انگيزه لازم براي تلاش
- بي توجهي سهل انگاري،تنبلي و سستي در دقت و يادگيري مطالب.
- نياز هاي براورده نشده نا مشخص
- علاقه مندي خاص نسبت به بعضي امور ديگر
- عدم علاقه شخصي
- بي توجهي نسبت به اموزش و يادگيري
ج) عوامل برون فردي:
ان دسته از عواملي هستند كه خارج از قدرت اراده و كنترل كودك مي باشد ازجمله ناتواني هاي آموزشي يا تدريس،آموزش نا مطلوب،كم حوصلگي معلم.
